Bu yazımda aşağıdaki sorulara yanıt aramaya çalışacağız. Konu benim son 3 yılımı adadığım ve koçluk tekniklerimde kullandığım konu.
Bu konu KENDİNİ GERÇEKLEŞTİRME
Gelin Kendini Gerçekleştirmeye sorularla bakalım ;
Kendini gerçekleştiren bir insan olmak ne anlama gelir?
Kendini gerçekleştirmenin özellikleri nelerdir.?
Kendini gerçekleştiren bir birey olup olmadığınızı nasıl anlarsınız?
Bu soruları cevaplamak için psikolog Abraham Maslow’un çalışmalarına kısa bir göz atmamız gerekiyor.
Maslow’un Farklı Bakış Açısı
Maslow’un döneminde psikoloji, daha çok akıl hastalığına odaklanıyordu. Psikologlar zihinsel rahatsızlıkları anlamaya ve potansiyel olarak iyileştirmeye çalışırken nevroz ve psikoz ana temalarıydı. Ancak Maslow farklı bir yaklaşım benimsedi.
Akıl hastalığını incelemek yerine farklı bir soru sordu:
“Pozitif zihinsel sağlık neye benzer?”
Bu soruyla ilgili ömür boyu süren araştırmasının özeti, 60 yıl sonra bile hala popüler olan orijinal bir fikri ortaya çıkardı: KENDİNİ GERÇEKLEŞTİRME
Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi
Fizyolojik ihtiyaçlar (hava, su, yiyecek, homeostazis(bedensel/hücresel denge,) cinsiyet )
Güvenlik ihtiyaçları (barınma, kıyafet, rutin, aşinalık)
Ait olma ve sevgi ihtiyaçları (sevgi; aile, arkadaşlar ve meslektaşlarla bağlantı)
Saygı ihtiyaçları (kendine saygı ve başkalarından saygı duyulması, kendini yüksek düzeyde değerlendirme, başarı, itibar/prestij)
Kendini gerçekleştirme ihtiyaçları (kendini geliştirme, kişinin doğuştan gelen potansiyelini gerçekleştirme)
Çoğu kişi Maslow’un çalışmalarını ihtiyaçlar hiyerarşisiyle ilişkilendirir.
Aşağıdaki piramit / üçgenle bu hiyerarşinin nasıl resmedildiğini görüyoruz:
Maslow Piramit İnşa Etmedi !
Peki Maslow’un bu ihtiyaçları hiçbir zaman bir piramide yerleştirmediğini biliyor muydunuz?
Maslow yalnızca, genel olarak bu ihtiyaçların öncelikli olduğunu, yani üst düzey ihtiyaçların ilgi odağı olabilmesi için daha düşük düzeydeki ihtiyaçların karşılanması gerektiğini söyledi.
Kendisi yaratmadığı halde ‘Maslow’un Piramidi’ olarak tanımlandı. İlginç olan aslında bu yapı Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisini iyi bir şekilde temsil etmiyordu. Buna ek olarak, bu piramidi onun teorisinin ürünü olduğunu sananların haksız eleştirilerine de uğruyordu
Bu eleştirilere iki örnek;
- İnsanların aynı anda yalnızca bir ihtiyacı karşılamak için motive oldukları, daha üst düzey bir ihtiyacın devreye girmesinden önce bir ihtiyacın %100 tatmin edilmesi gerektiği ve tatmin edilen bir ihtiyacın artık davranışı etkilemediği,
- Herkesin aynı ihtiyaçları aynı sırayla düzenlediği ve etkinleştirdiği görüşüydü.
Maslow, 1943’te ” Psikolojik İncelemedeki” makalesinde bu eleştirileri önceden tahmin etmişti ve bunların teorisi hakkında yanlış bir izlenim vereceğini söyledi. Maslow, insanların aynı anda hem kısmen karşılanmış hem de kısmen karşılanmamış ihtiyaçları olduğuna, daha düşük düzeydeki bir ihtiyacın, üst düzey bir ihtiyaç ortaya çıkmadan önce yalnızca kısmen karşılanabileceğine ve ihtiyaçların ortaya çıkma sırasının sabit olmadığına belirtti.
Peki bu teoriyi yukarıdaki ünlü piramit haline kim getirdi? Tam bir kesinlik olmamakla birlikte pek çok makalede psikolog Charles McDermid olduğunu okudum. Bu piramit 1960 yılında Business Horizons’da yayınlanan ‘Para erkekleri nasıl motive eder’ makalesinde yer aldı ve burada piramidin “En düşük maliyetle maksimum motivasyon” oluşturmak için uygulanabileceğini savundu.
Bu fikir, bir üçgenle gösterilen “İnsan ihtiyaçları hiyerarşisinin” ortaya çıkmasına neden oldu. Üçgen, daha yüksek düzeylerden oluşan bir hiyerarşiyi ve bir merdivenin tepesine tırmanmayı ya da yükselişi sembolize ediyordu.
Büyüme İhtiyaçları ve Temel İhtiyaçlar
Maslow, büyüme ihtiyaçları tarafından motive edilen insanlarla, temel ihtiyaçlar tarafından yönlendirilenler arasına bir çizgi çizdi. Kendini gerçekleştirmenin altındaki ihtiyaçların tümü temel insani ihtiyaçlardı. Maslow bunlara ‘Yoksunluk İhtiyaçları’ adını verdi.
Bu ihtiyaçlar karşılanmadığında hayatımızda bir şeylerin eksik olduğunu hissederiz. Bu da gerginlik yaşamamıza ve nevrotik davranışlar sergilememize yol açar.
Örneğin;
Başımızı sokacak bir çatı olmadığında güvenlik ihtiyacımız tehdit altında olur.
Temel ihtiyaçlarımızı karşılayıncaya kadar onları tatmin etmek dikkatimizi çeker. Ancak tatmin olduktan sonra dikkatimizi giderek daha fazla büyüme ihtiyaçlarına çevirebiliriz . Temel ihtiyaçlar dışsal iken, büyüme ihtiyaçları içseldir .
Büyüme ihtiyaçları dikkatimizi çektiğinde artık diğer insanların (ailenin, arkadaşların, iş arkadaşlarının veya herhangi birinin) düşünceleri bizi motive etmez. Bunun yerine, içimizdeki daha derin bir güç tarafından yönlendiriliriz.
Kendini Gerçekleştirme Tanımı
Maslow, kendini gerçekleştirmeyi şu şekilde tanımladı:
- Potansiyellerin, kapasitelerin ve yeteneklerin sürekli olarak hayata geçirilmesi,
- Görevin yerine getirilmesi ( hayat amacı, bütüne hizmet ya da meslek),
- Kişinin içsel doğası hakkında daha kapsamlı bilgi ve kabulleniş,
- Kişi içinde birlik, bütünleşme ya da sinerjiye yönelik sürekli bir eğilim.
Kendini gerçekleştirme, kişinin ortaya koyması gereken potansiyele sahip olan kişi olma ihtiyacıdır.
A.Maslow
Kişi Neden Kendini Gerçekleştirmeli?
Kişi bu potansiyeli kendi tatmini için gerçekleştirir; bunu herhangi bir dışsal kazanç ya da başkalarının ne düşüneceği ya da söyleyeceği endişesi (dışsal saygınlık ihtiyaçları) için yapmaz.
Kendini gerçekleştirmeye başlamadan önce tüm temel insani ihtiyaçlarımızın karşılanması gerekiyor mu ?
Neyse ki hayır. Ancak temel ihtiyaçlarımızdan dolayı ne kadar az gerilim hissedersek, potansiyelimizi gerçekleştirmeye o kadar çok zaman ve enerji ayırırız.
Kendini Gerçekleştirmenin 13 Özelliği
Motivasyon ve Kişilik (1954) adlı eserinde Maslow, “Kendini Gerçekleştiren İnsanlar: Psikolojik Sağlık Üzerine Bir Araştırma” başlıklı bir makaleye yer verdi.
Bu aydınlatıcı raporda Maslow, kendini gerçekleştiren bireylerin 13 özelliğini vurguladı:
1) Üstün gerçeklik algısı
Kendini gerçekleştiren insanlar, başkalarını doğru bir şekilde analiz etmek ve kişiliklerindeki sahtekârlığı farketmek konusunda alışılmadık bir yeteneğe sahiptir. Bu üstün algılama, kişi için neyin iyi olduğunu belirleme ve etkili kararlar verme kapasitesini de beraberinde getirir.
2) Kendini, başkalarını ve doğayı daha fazla kabul etmek
Maslow, zihinsel olarak sağlıklı olan bu bireylerin suçluluk duygusuna, utanca ve kaygıya daha az sahip olduklarını buldu.
Kendini gerçekleştiren insanlar, gerçek bir endişe duymadan, eksiklikleri ve çelişkileri de dahil olmak üzere kendi doğalarını kabul ederler. Başka bir deyişle, kendini gerçekleştiren insanlar gölgelerini tanıma ve kabul etme eğilimindedir. (Gölge Benlikler )
3) Artan kendiliğindenlik/otantiklik
Davranışlarında, yaşamlarında ve düşüncelerinde daha spontandırlar. Doğallık ve sadelik, kendini gerçekleştirmenin önemli özellikleridir.
4) Problem merkezliliğin artması
Sadece kişisel meselelerin aksine (ego merkezli), kendileri dışındaki sorunlara da odaklanırlar. Çoğu zaman yaşamda misyonları ve enerjilerinin çoğunu harcamaları gereken görevleri olduğunu bilirler. Bu yönde niyet eder ve yaşarlar.
5) Artan sosyal mesafe ve mahremiyet arzusu
İnsanların yanlarında olmasına saplantılı olmadan, kendi başlarına olmaktan rahattırlar. Yalnızlığı ve mahremiyeti diğer insanlardan daha fazla severler.
Kendini gerçekleştirmenin bu özelliği, sosyal psikolojideki temel önyargılara aykırıdır.
Maslow’un araştırmasına göre, tüm akademik retoriğe rağmen, yetişkinlikte “ait olma” dürtüsü yani sosyal grupların bir parçası olma ihtiyacı, pozitif ruh sağlığının eksikliğine işaret ediyor.
6) Artan özerklik ve kültürleşmeye karşı direnç
Kendini gerçekleştiren bireyler sosyal çevrelerinden nispeten bağımsızdırlar. İçsel büyüme ve kendi kendine hakim olma dürtüsüyle motive olduklarından, potansiyellerini geliştirmeye daha fazla odaklanırlar.
Bunun tersine, normal bir insan sosyal veya kültürel güçlere bağımlıdır ve onlar tarafından motive edilir.
7)Takdirin çok olması ve duygusal tepkilerin zenginliği
Hayatın doğasında başkaları için sıradan hale gelen unsurları; hayranlıkla, merakla ve zevkle takdir edebilirler.
Örneğin: Bir ağacı ya da gün batımını uzun süre sıkılmadan seyredebilirler.
Bu kendini gerçekleştirme örneğiyle, pek çok kişinin çoğu zaman ekranlara ve cihazlara sabitlendiği modern toplumda akıl sağlığının ne kadar anormal olduğunu görebilirsiniz.
8) Daha yüksek sıklıkta aşkın deneyimler
Maslow, ‘Din, Değerler ve Zirve Deneyimi’ adlı kitabında bunu “Mistik Bir Deneyim ya da Okyanus Hissi” olarak adlandırdı. Bu mistik deneyimlerin, benliğin kaybının ya da benliğin aşılmasının daha yoğun biçimleri olduklarını buldu.
Maslow’a göre herkesin aşkın deneyimlere erişimi vardı, ancak kendini gerçekleştiren insanlar bunları daha sıklıkla yaşıyorlardı.
9) İnsan türüyle artan özdeşleşme
Gelişim psikolojisindeki daha sonraki araştırmalar Maslow’un gözlemlerini doğruladı.
İnsanlar yalnızca kendileriyle özdeşleşmekten (egosentrik), ister ailevi, ister dinsel ya da politik olsun bir grupla özdeşleşmeye (sosyosentrik) ve sonra da tüm insanlıkla özdeşleşmeye (dünya merkezli) doğru gelişirler.
Maslow, kendini gerçekleştiren insanların bütünün parçası olduklarını farkına vardıklarını vurguladı.
10) Geliştirilmiş kişilerarası ilişkiler
Daha fazla sevme ve ego sınırlarını daha fazla ortadan kaldırma yeteneğine sahip olan, kendini gerçekleştiren bireylerin diğer yetişkinlere göre daha derin ilişkileri vardır. Ancak nispeten küçük bir arkadaş çevresini sürdürerek yalnızca seçilmiş birkaç kişiyle daha derin bağlar kurabilirler.
11) Daha demokratik karakter yapısı
Kendini gerçekleştiren bireylerin bir diğer özelliği de sınıf, eğitim, siyasi inanç, ırk, renk ayrımı gözetmeksizin uygun karaktere sahip herkesle dost olmalarıdır. İnsan türüyle daha yakından özdeşleştiklerinden, bu sınıflandırmaları kabul etmezler.
12) Artan yaratıcılık
Maslow’un incelediği kendini gerçekleştiren tüm insanların evrensel bir özelliği, yaratıcı ifadede artıştı. Bu yaratıcılık, geliştirilmesi yıllar süren sürekli pratik gerektiren “özel bir yetenek” yaratıcılığı değil, daha ziyade küçük çocuklarda bulunan daha masum, eğlenceli ve spontane bir yaratıcılık ifadesidir.
13) Değer sisteminde bazı değişiklikler
Kendini gerçekleştiren bireyler, insan doğasının ve fiziksel gerçekliğin felsefi kabulüyle sağlam bir değer yapısı oluştururlar. Bu değerleri hayatlarının etik anlamda temelini oluşturur.
Ayrıca, insan doğasının takdir edilmesi ve kabul edilmesiyle, sözde “sorunlarımızın” çoğu nedensiz görülür ve ortadan kaybolacağını bilirler.
Kendini Gerçekleştiren Bireyler “Farklı Bir Cinstir”
Ona göre kendini gerçekleştiren insanlar, insanın evrimiydi.
Maslow, kitabında şunları yazdı :
Kendini gerçekleştiren, yüksek bir olgunlaşma, sağlık ve kendini gerçekleştirme seviyesine ulaşmış insanların bize öğretecekleri o kadar çok şey var ki, bazen neredeyse farklı bir insan türü gibi görünüyorlar.
A.Maslow
Peki siz Kendinizi Gerçekleştiriyor musunuz?
Kendini gerçekleştirmenin bu özelliklerini gözden geçirerek gelişiminizdeki ilerlemeyi değerlendirebilirsiniz.
Örneğin:
Kendinizi geliştirmeye daha fazla zaman ayırıyor musunuz?
On yıl öncesine göre daha spontan mısınız?
Artık daha özerk misiniz? Yalnızken daha mı rahatsınız?
Daha demokratik bir karakter yapısına mı sahipsiniz?
Daha derin bağlar kurma yeteneğinizi geliştirdiniz mi?
Kendinizi ifade etme biçimleriniz çeşitlendi mi ?
İşte bunlar da benim size sorduğum ve cevaplarını sadece sizin verebileceğiniz sorular. Ama eminim ki bu yazımdan sonra siz bu soruların cevabını kendi içinize dönüp analiz ederek bulabileceksiniz.
Tüm bu yazdıklarımdan sonra Maslow içimize su serpen bir gerçeği açıkladı;
Temel insani ihtiyaçlarımızı karşıladığımızda, kendini gerçekleştirmenin kendiliğinden gerçekleştiğini söyledi.
Güvende olmadığınızı (güvenlik ihtiyacı), sevilmediğinizi (ait olma ihtiyacı)ya da değersiz (saygınlık ihtiyacı) hissettiğinizde motivasyonlarınız bu ihtiyaçları karşılamaya odaklanır.
Merkezinizin dışına çıktığınızda, temel ihtiyaçlarınızı karşılama dürtünüz devreye girer. Ancak merkezinize ulaştığınızda artık bir eksiklik hissi kalmaz. Merkezimize nasıl ulaşırız bu konuya bir başka yazımda değiniyor olacağım.
Kendini Gerçekleştirme Üzerine Son Düşüncelerim
Maslow, kendini gerçekleştirmenin olumlu zihinsel sağlığın bir işareti olduğunu açıklıyor. Kendini gerçekleştirme sadece bir grup entellektüel insan için değildir. Bu herkesin doğuştan hakkıdır. Birçoğumuz egonun kontrolü ile kendini gerçekleştirmeye direniriz. Bu bazen destek almanız gerektiğine işaret edebilir. Lütfen bunun için açık fikirli olun.Tecrübeli bir profesyonelden destek alın. Size hayatınızda yepyeni kapılar açacak bu varoluş biçimine ulaşmak için elnizden gelen her şeyi yapmaya niyet edin.
Gerçek olan niyetlerimizin çokluğuna diyerek yazımı bitiriyorum. Bir sonraki yazımda görüşmek üzere
Sevgiler
Nihal
